SŁOWNIK POLSKO-JAPOŃSKI DLA ZAAWANSOWANYCH

 
 
 " SIŁA BEZ SPRAWIEDLIWOŚCI TO PRZEMOC. SPRAWIEDLIWOŚĆ BEZ SIŁY TO NIEUDOLNOŚĆ "

                                                                                                Masutatsu Oyama
 
 
 

  
Uproszczone zasady wymowy głosek w języku japońskim:

j=dź – judo=dziudo
w=u – mawate=mauate
y=j – yame=jame
z=dz – zuki=dzuki
ch=ć – chudan=ciudan
sh=ś – shuto=siuto
 
Liczebniki i odliczanie:
0 – zero
1 – ichi
2 – ni
3 – san
4 – shi
5 – go
6 – roku
7 – shichi
8 – hachi
9 – kyu
10 – ju

11 – ju-ichi
12 – ju-ni
20 – ni-ju
22 – ni-ju-ni
30 – san-ju
40 – shi-ju
90 – kyu-ju
95 – kyu-ju-go
100 – hyaku
1000 – sen
 

 A)
Age – wznieść, wznoszący
Age-uke - blok wznoszący
Age-zuki – cios prosty wznoszący
Ago - podbródek
Ago-zuki – cios prosty w podbródek
Ahiato - krok
Aikido - współczesna japońska sztuka walki stworzona przez Morichei Ueshiba (1883 – 1969)
Aiki-jitsu - starożytna japońska sztuka walki, pierwowzór Aikido
Ai-uchi – równoczesna akcja
Aka - czerwony
Antai - zmiana
Ao - niebieski
Arigato - dzękuję
Ashi - stopa, noga
Ashi-barai - technika podcięcia stopą
Ashikubi - grzbiet stopy, przegub stopy
Ashi-waza - techniki podcięć
Atama - głowa
Atemi - uderzenia we wrażliwe punkty ciała
Atoshi-baraku – około 30 sek. do końca walki
Awase – łącznie, razem
Awase-waza - techniki łączone
Awase-zuki – cios oburącz, małe „u" (chudan-jodan)

B)
Banzai - naprzód, „niech żyje", hura, okrzyk pozdrowienia
Barai - zagarnięcie
Bassai-dai-(sho) - nazwa kata; „zdobycie twierdzy"
Bo - pałka, laska, kij
Bo-jutsu - umiejętność walki za pomocą „bo"
Bokken - drewniany miecz
Bu - w złożeniach wojskowy, odnoszący się do sztuk/i wojennej
Budo - ogólna nazwa sztuki walki, „Droga Wojenna"
Bunkai – interpretacja kata
Bushi - japoński wojownik
Bushido - „Droga Wojownika", najpierw niepisany, później dokładnie sformalizowany kodeks regulujący życie samuraja


C)
Chika-ma - mały dystans
Chikara - siła
Chikuden - szybkość
Chi-mei – „śmiertelny cios"
Chinte – nazwa kata; „niezwykła ręka" lub „złote ręce"
Choku-zuki - cios prosty
Chudan - środkowy poziom ciała, od pasa do obojczyków
Chui - ostrzeżenie
Chusoku - część podeszwy u podstawy palców


D)
Dachi – postawa, pozycja
Dai – dłuższe, twardsze
Dan - poziom, stopień mistrzowski w japońskich sztukach walki
Danryoku - elastyczność
Dan-zuki – cios powtórzony tą samą ręką
Do – metoda, sposób, droga, zasada, osiągnięcie czegoś
Dohyo - ring dla zapaśników sumo
Dojo - sala, w której trenuje się sztuki walki; dawniej pomieszczenie w świątyni przeznaczone do grupowych praktyk medytacyjnych
Dojo-kun – zasady obowiązujące trenujących
Dokko - okolica poniżej małżowiny usznej
Domo-arigato - dziękuję bardzo
Douzo - proszę


E)
Embu-sen - linia poruszania się, określona trasa, po której porusza się zawodnik wykonujący kata
Empi - łokieć
Empi-uchi – uderzenie łokciem
Encho - przedłużenie czasu walki
Enpi – nazwa kata „lecąca jaskółka"


F)
Fudo-dachi-(Sochin-dachi) – postawa trwała „zakorzeniona", postawa pośrednia pomiędzy zen-kutsu-dachi, a kiba-dachi
Fukushin-shugo – narada sędziów
Fumi - dosłownie tupać
Fumikiri - kopnięcie tnące, wykonane kantem stopy
Fumikomi - kopnięcie depczące, wykonane piętą
Funakoshi Gichin (1868 - 1957) - twórca stylu Karate Shotokan nazywany jest ojcem współczesnego Karate. W 1922 r. G. Funakoshi przywiózł karate do Japonii i je spopularyzował; był uczniem m.in. Yasutsune Azato (1827 – 1898) i Yasutsune Itosu (1830 – 1915)
Furisure – obrót wokół osi ciała
Fusen-sho – walkower, zwycięża przez poddanie


G)
Gaeshi – kontratak
Gai-wan – zewnętrzna część przedramienia
Gankaku – nazwa kata; "żuraw na skale"
Gedan - poziom ciała od pasa w dół
Gedan-barai – blok zgarniający, zamiatający poniżej pasa
Geiko - trening, ćwiczenie
Geri-(Keri) - kopnięcie
Go – pięć, siła, twardość
Gohon-kumite – walka (pięć ataków z kontrą)
Goju-ryu - karate „Twarde-Miękkie" szkoła Karate założona przez Chojun Miyagi - (1887-1953), ucznia Kanryo Higaonny
Goju-shiho-dai-(sho) - nazwa kata „pięćdziesiąt cztery kroki"
Goshi - biodro
Gyaku - przeciwny, przeciwstronny
Gyaku-zuki – cios ręczny przeciwny do pozycji


H)
Hachiji-dachi – postawa w której stopy rozstawione są na szerokość bioder, palcami na zewnątrz
Hachimaki - bawełniana opaska na czoło lub chusta na głowę chroniąca oczy przed spływającym potem
Hai - tak
Hai-wakarimasu – tak, rozumiem
Hai-wan – górna część przedramienia
Haishu - grzbietowa powierzchnia otwartej dłoni
Haisoku – górna część stopy, podbicie stopy
Haito - wewnętrzna krawędź dłoni
Haito-uchi – uderzenie wewnętrzną krawędzią dłoni
Hajime - zaczynać, naprzód, start
Hakama – spódnico-spodnie dawnych samurajów, obecnie są używane w niektórych sztukach walki np. Aikido i Kendo
Hangetsu – nazwa kata; „półksiężyc" lub „trzynaście rąk"
Hangetsu-dachi – postawa półksiężyca
Hanmi - półfrontalne ułożenie ciała
Hanmi-hantachi-waza - walka treningowa, w której jeden z partnerów siedzi i wykonuje techniki obronne, drugi atakuje z pozycji stojącej
Hansoku – naruszenie zasad
Hansoku-chui – kolejne ostrzeżenie
Hansoku-make – dyskwalifikacja
Hantei - orzeczenie sędziowskie, werdykt
Hara - brzuch
Harai - odpierać
Hasami - nożyce
Hasami-zuki – cios nożycowy
Heian – pokój, spokój wewnętrzny, nazwa kata; Heian-Shodan, Nidan, Sandan, Yodan, Godan – „spokojne postanowienie". Powstały w latach 1903-1907 na Okinawie (zwane Pinian przez Y. Itosu), na bazie Kanku i Bassai, jako kata szkoleniowe
Heiken - powierzchnia zaciśniętej pięści od wewnątrz
Heiko-dachi – postawa w której stopy rozstawione są na szerokość bioder, równolegle względem siebie
Heiko-zuki – cios równoległy zadany obiema rękami równocześnie
Heisoku-dachi – postawa w której stopy ułożone są razem
Hidari - lewa, lewy
Hiji - łokieć
Hiki-te – wycofana ręka, ułożenie pięści nad biodrem przy tułowiu, grzbietem ku dołowi
Hikite-uke - techniki bloków z pociąganiem przeciwnika w celu stworzenia korzystniejszej pozycji do kontrataku
Hikiwake – remis
Hiraken – cztery wysunięte kostki pięści
Hirate - uderzenie wewnętrzną stroną dłoni
Hitosashi-yubi - palec wskazujący
Hiza - kolano
Hiza-geri – kopnięcie kolanem
Hizo - żebra, również okolica nerek
Hyoshi - rytm


I)
Iaido - starożytna sztuka szybkiego wydobywania miecza z jednoczesnym cięciem, za jej twórcę uważa się Shigenobu Hayashizaki żyjącego około 1500 r.; sztuka ta jest silnie związana z Zen
Ibuki - rodzaj oddychania w karate - wdech przez nos, wydech forsowny, siłowy, z szeroko otwartymi ustami
Ichi - jeden
Ichi-suru - harmonijny
Ido-kihon - kihon w ruchu
Iie - nie
Ippon - jeden, pojedynczy, punkt w terminologii sportowej, równy dwóm waza-ari
Ippon-ken – pięść jednej kostki, palca wskazującego
Ippon-kumite – walka do jednego punktu, do jednego ataku
Isshin – serce


J)
Jikan - czas, termin nakazujący zatrzymanie stopera, aby w danej chwili nie wliczać czasu walki
Jiin - nazwa kata „podstawa klasztoru" lub „głos klasztoru"
Jion - nazwa kata „głos klasztoru"
Jitte - nazwa kata „dziesięć rąk"
Jiyu-kumite – sparing w stylu wolnym, wolna walka
Jo - miejsce, plac, pole
Jodan - poziom górny ciała, głowa i szyja
Jogai - wyjście poza wyznaczone pole walki
Ju - miękkie, łagodny, dziesięć
Judo - współczesna japońska sztuka walki założona przez Jigoro Kano - (1860 – 1938) na bazie Ju-jitsu
Juji - krzyż, krzyżowy
Juji-uke – blok wykonany skrzyżowanymi rękoma
Ju-jitsu – „łagodna, miękka sztuka", starożytna japońska sztuka walki, cechą charakterystyczną są rzuty, dźwignie i pady


K)
Kachi - zwycięstwo
Kaeshi-ippon-kumite – blokowanie kontrataku i powtórny atak pojedynczy
Kaeshi-waza – techniki kontrataków
Kaete - obrócić się o 180 stopni
Kagaku - nauka
Kage - tylna strona
Kagi-zuki - hak, krótki cios sierpowy
Kai – organizacja, towarzystwo
Kaisho - otwarta ręka
Kaisho-uchi – uderzenie otwartą dłonią
Kakato - pięta
Kake - zahaczenie, hak
Kake-uke – blok hak
Kakiwake uke – blok rozsuwający, blok klin odwrotny
Kakotsu - kostka
Kakumaku - przepona
Kanku-dai-(sho) – nazwa kata; „spojrzenie na niebo"
Kano Jigoro (1860 - 1938) - twórca Judo
Kansetsu-geri – kopnięcie kantem stopy na kolano
Kamae - określona postawa, pozycja do walki
Kamae-te - przyjąć postawę, komenda stosowana w czasie treningu odnosi się zwłaszcza do sposobu trzymania rąk
Kanki-geiko - trening zimowy
Kao – twarz
Kara – pusta, goła
Karada - ciało
Karate – „pusta ręka", japońska sztuka walki wywodząca się z Okinawy, której twórcą był Gichin Funakoshi (1868-1957)
Karate-gi – ubiór do treningu karate, który w potocznym języku polskim nazywany jest „kimonem"
Karateka - osoba trenująca karate
Kata - forma, „walka z cieniem", płynne wykonywanie technik obrony i ataku, kształtujące umiejętność walki z jednym lub wieloma przeciwnikami
Katana - długi miecz samurajski
Kaymoku – otworzyć oczy
Kawashi - unik
Kawashi-waza – techniki uników
Keage – podbicie, wznoszący
Keiko-gi - bluza ubioru treningowego
Keito-uke – blok nadgarstkiem, „kurza głowa"
Kekomi – pchający, penetrujący
Kempo – starochińska walka na pięści i stopy
Ken – pięść, ciało lub miecz
Kendo - współczesna japońska sztuka walki mieczem
Ken-jitsu - starożytna japońska sztuka walki mieczem
Kentsui-(Tetsui) – pięść – „młot"
Keri-(Geri)- kopnięcie
Keri-waza - techniki kopnięć
Ki - według wschodniej medycyny jest to subtelna energia (po chińsku „chi") wypełniająca cały wszechświat, także człowieka, który posiada swoją własną wewnętrzną energię
Kiai - chwila maksymalnej koncentracji fizycznej i psychicznej poparta okrzykiem, umiejętność zogniskowania w danym momencie jakiejś techniki, wszystkich posiadanych umiejętności technicznych, sprawnościowych i psychicznych
Kiba-dachi – postawa jeźdźca w której stopy rozstawione są szeroko, równolegle do siebie
Kihon - podstawy, podstawowe techniki karate
Kime – naprężenie mięśni pod koniec wykonywania techniki
Kimono – tradycyjne wierzchnie ubranie w Japonii
Kin-geri – kopnięcie w krocze, grzbietem stopy
Kinteki - genitalia
Kiritsu – powstać, podnieście się!
Kizami-geri – krótkie kopnięcie przednią nogą
Kizami-zuki – krótki cios ręczny z mocną rotacją bioder
Ko-budo – „droga przez małe sztuki wojenne", sztuka walki posługiwania bronią pochodzenia chłopskiego (np.; bo, nunchaku, sai itp.), powstała około XV wieku na wyspach Riukiu, często nazywana jest „uzbrojoną częścią karate"
Kodansha – mistrz posiadający stopień powyżej 5 dan
Kogeki - atak
Koken - grzbietowa powierzchnia zgiętego nadgarstka
Kokoro - duch, serce
Kokotsu - piszczel
Ko-kutsu-dachi – postawa zakroczna w której stopy są prostopadle do siebie
Kokyu - rodzaj oddychania w karate z kontrolowanym wydechem
Kombanwa - dobry wieczór!
Konnichiwa - dzień dobry! (używane po południu)
Kosa-dachi – postawa skrzyżowanych nóg
Koshi – poduszka stopy, nasadka palców stopy
Koshi-nage – rzut przez biodro
Koto – krtań, gardło
Kou - podbicie
Ko-uchi-gari – małe podcięcie wewnętrzne
Koyubi - mały palec u ręki
Kuatsu, Kwappo) - techniki przywracania przytomności po urazach, jakie mogą zdarzyć się w czasie treningu, w ogólniejszym sensie wszystkie techniki pierwszej pomocy przedlekarskiej stosowane w sportach walki
Kubi - szyja, przegub
Kuchi - usta
Kumade – „bambusowe grabie", „łapa niedźwiedzia", jeden z rodzajów ułożenia rąk w karate
Kumite - walka sportowa, dosłownie spotkanie rąk
Kuro - czarny
Kwonn - dojo w chińskim karate
Kyoei - pacha
Kyokotsu - kość policzkowa
Kyokushinkai - szkoła Karate założona w 1957 roku przez Masutatsu Oyama (1923 – 1994)
Kyoshi – stopień asystenta – profesora, dosłownie czarodzieja; 6, 7, 8 dan
Kyu – dziewięć, stopień uczniowski
Kyu-do - współczesna sztuka walki strzelania z łuku, bardzo silnie związana z Zen


M)
Ma-ai - średni dystans, również odpowiedni, właściwy dystans
Mabuni Kenwa (1889 - 1952) - twórca szkoły Shito-ryu
Mae – przód, dystans
Mae-ashi-geri - kopnięcie w przód nogą wykroczną
Mae-geri - kopnięcie w przód
Mae-ukemi – przewrót w przód
Mahanmi - boczne ułożenie ciała
Maitta - poddaję się
Makiwara - dosłownie „zwinięta słoma" - przyrząd do ćwiczenia uderzeń w postaci elastycznej deski z poduszką amortyzującą; dawniej wykonywaną z zawiniętej w płótno słomy ryżowej
Manuke - szarpnięcie
Marui - techniki po łukach stosowane zwłaszcza w aikido
Mashomen - frontalne ułożenie ciała
Mata – udo, pachwina
Mawashi - toczyć, kręcić, obracać
Mawashi-geri – kopnięcie po okręgu
Mawashi-zuki – cios obrotowy, okrężną pięścią
Mawate – obrót, zwrot
Me – oczy
Meikyo - nazwa kata „czyszczenie lustra" lub „taniec zwierciadła"
Migi - prawy
Mikazuki - sierp księżyca
Mikazuki-geri – kopnięcie po łuku, wewnętrzną krawędzią stopy
Mimi - ucho
Miyagi Chojun (1888 - 1953) - twórca szkoły Goju-ryu uczeń Kanryo Higaonny (1852 - 1915)
Miyamoto Musashi (1584 - 1645) - najsławniejszy szermierz japoński, zwycięzca sześćdziesięciu pojedynków; autor „Gorin-no-sho" („Księga Pięciu Pierścieni")
Mizu - woda
Mizu-no-kokoro – „duch jak woda"
Mokuso - medytować, zamknąć oczy
Momo - udo
Morote - oburącz, obydwiema rękami
Morote-uke – blok przedramieniem wzmocniony
Morote-zuki – cios oburącz
Moto-no-ichi – komenda zalecająca powrót do pozycji wyjściowej
Mune – pierś, klatka piersiowa
Murasame - okolica, w której wyczuwa się puls tętnicy szyjnej
Musubi-dachi – postawa swobodna czujna w której stopy stykają się piętami, a palce są rozstawione


N)
Nagashi - zamiatać
Nagashi-uke – blok zamiatający ręką
Nagashi-zuki – cios płynny z silną rotacją bioder
Nage - rzut
Nage-waza – techniki rzutów
Naginata-jitsu - sztuka walki halabardą
Nai-wan – wewnętrzna strona przedramienia
Nakadaka-ken – środkowa kostka pięści, lekko wysunięta do przodu
Nakae – zająć pozycję
Nami-gaeshi – blok wewnętrzna stopą, kopnięcie powracającej fali, blok stopą lub podudziem
Natsu-geiko - trening letni
Neko - kot
Neko-ashi-dachi – postawa kota w której 95% ciężaru ciała spoczywa na nodze zakrocznej
Ne-waza - techniki walki w pozycji leżącej lub półleżącej, sposoby obrony po przewróceniu przez przeciwnika lub sposoby kontrataku po celowym przewróceniu się
Ni - dwa
Nidan-geri - kopnięcie podwójne dwupoziomowe
Nihon - Japonia
Nihon-nukite – „ręka włócznia" - dwóch palców, wskazującego i środkowego
Niju-shiho - nazwa kata „dwadzieścia cztery kroki"
Ninja - szpieg, wywiadowca, tajny agent do zadań specjalnych w okresie wojen domowych w Japonii, adept sztuki Nin-jitsu, „pan nocy"
Nin-jitsu – „sztuka pozostawania nierozpoznanym", średniowieczna sztuka walki i wywiadu
Nodo - gardło
Nodobotoke - krtań, „jabłko Adama"
Nogare - spokojne i głębokie oddychanie w karate
Nukite – „ręka włócznia", opuszki palców
Nukite-zuki – pchnięcie proste czterema opuszkami palców, ręka „włócznia"
Nun-chaku – drewniany cep stosowany jako broń na Okinawie
 
O)
O - w złożeniach - duży, wielki
Obi - pas
Oesh - (Oss) potwierdzenie zrozumienia i gotowość do wykonania określonego polecenia
O-hayo gozaimasu - dzień dobry!
Oi - wykrok
Oi-zuki - cios prosty z wypadu
Okinawa-te – „ręce Okinawy", praforma współczesnego karate
Onegai-shimasu - proszę nauczyć mnie
Osae - naciskać, napierać
Osae-uke – blok naciskiem ręki, wykonany z góry do dołu
Otagani-rei - ukłon między ćwiczącymi, ukłon wzajemny uczniów
Otoshi - obniżać, opuszczać
Otoshi-zuki – cios w dół
Otsuka Hironori (1892 - 1982) - jeden z pierwszych uczniów Gichina Funakoshie'go, twórca stylu Wado-ryu
O-uchi-gari – duże podcięcie wewnętrzne
Oyama Masutatsu (1923 - 1994) - Koreańczyk Young-I-Choi przybyły do Japonii w 1938 roku. Tam naturalizował się przyjmując nazwisko Masutatsu Oyama, początkowo trenował Judo, później Shotokan i Goju-ryu, w latach (1953 – 1954) brał udział w walkach z bykami, w 1957 roku założył własną szkołę - Kyokushinkai
Oyayubi - kciuk
Ozeki - mistrz zapasów sumo


P)
Pantsu – spodenki gimnastyczne
Porando – Polska
Puro – zawodowiec (o sportowcach)


R)
Randori – sparing, walka treningowa
Rei - ukłon
Reigi – „etykieta", kurtuazja
Ren – dwa, wiele
Ren-zuki – cios na przemian
Renoji-dachi – postawa w której stopy ustawione są w kształcie litery „L"
Renshi – w karate starszy ekspert 3, 4 dan, w kendo stopień poniżej 4 dan
Renshu – trening, ćwiczenia, zajęcia praktyczne
Renzoku-geri – kopnięcie kombinowane
Ritsu-rei-(Tachi-rei) – ukłon w postawie stojącej
Roku - sześć
Ronin - samuraj pozbawiony swego pana
Ryo - oba
Ryomo - skroń
Ryu – metoda, szkoła, styl, kierunek lub sposób
Ryusei - pułapki


S)
Sai - trójząb, przyrząd do sadzenia ryżu
Saifa - nazwa kata „końcowy punkt przełamania"
Samurai - rycerz, wojownik ściśle przestrzegający kodeksu „Bushido"
San - trzy
Sanbon-kumite – walka (trzy ataki z kontrą)
Sanbon-shobu-kumite – walka sportowa do trzech punktów
Sanbon-zuki – trzy następujące po sobie ciosy
Sanshin - nazwa kata „trzy bitwy" lub „trzy kroki"
Sanshin-dachi – postawa klepsydry
Sayonara - do widzenia!
Seienchin - nazwa kata „cisza podczas sztormu" lub „sztorm pośród spokoju"
Seika-tanden - środek ciężkości ciała, siedziba siły witalnej zlokalizowana w linii pośrodkowej ciała, kilka centymetrów poniżej pępka
Seiken - powierzchnia uderzenia, którą stanowią głowy II i III kości śródręcza
Seiken-choku-zuki – cios prosty przodem pięści
Seiryuto-uchi – uderzenie dłonią, „szczęka wołu"
Seiza - siedzieć prosto, pozycja siedząca na piętach w spokoju, z czystym umysłem, medytacja w ciszy
Sempai - starszy rangą, wyższy stopniem
Sempai-ni-rei – ukłon dla starszych stopni
Sen - tysiąc
Sen-no-sen – najwyższa forma inicjatywy, przejecie przewagi przed atakiem przeciwnika
Sen-bon-geiko – trening tysiąca technik
Sensei - mistrz, nauczyciel. Tytuł ten zwyczajowo przysługuje tym posiadaczom stopnia mistrzowskiego, którzy w swojej sekcji pełnią funkcję głównego instruktora. Jeśli w sekcji jest wielu posiadaczy czarnych pasów, tytuł sensei przysługuje najwyższemu rangą. Jeśli jednak każdy z posiadaczy czarnych pasów prowadzi osobną grupę w sekcji, jego uczniowie również zwracają się do niego sensei. Sempai to tytuł stosowany wobec instruktora prowadzącego trening, ale posiadającego jeszcze stopień uczniowski. Jeśli jednak zajęcia z daną grupą prowadzi posiadacz stopnia 5 dan, a asystują mu dwaj instruktorzy z 3 dan, to obaj instruktorzy są sempai i nikt więcej, choćby wśród ćwiczących byli jeszcze inni posiadacze czarnych pasów. Oba tytuły; sensei i sempai, są więc wyrazem grzeczności i szacunku nie tyle w odniesieniu do konkretnego stopnia, co do funkcji pełnionej w danej sekcji czy podczas określonych zajęć
Sensei-ni-rei – ukłon dla nauczyciela
Shi - cztery
Shiai – walka sportowa, sędziowana
Shiai-jo - plansza o wymiarach 8x8 lub 10x10 metrów, na której odbywają się walki karate
Shiatsu – japoński masaż
Shichi - siedem
Shifu-(Si-fu) - sensei w chińskim kung-fu
Shihan - mistrz, profesor - tytuł przysługujący karatekom noszącym wysokie stopnie mistrzowskie, zazwyczaj wyższe niż te, które przyznaje się za najwyższą biegłość techniczną. Tytuł ten jest wyrazem uznania za pracę teoretyczną w zakresie karate. Bywa przyznawany najwcześniej po 15 - 20 latach nieustannej działalności szkoleniowej
Shiho – cztery kierunki, cztery strony
Shihon-nukite – „ręka włócznia" otwartych palców
Shiken - egzamin
Shikkaku – dyskwalifikacja, opuścić pole walki!
Shiko-dachi – postawa kwadratowa, w której stopy ustawione są na zewnątrz
Shinai - miecz wykonany z czterech najwyższej jakości prętów bambusa, związanych węzłem (nakayuki), na szczycie których nałożony jest skórzany kołpak (sakigawa); używany przez zawodników Kendo
Shinden - główny budynek w średniowiecznej posiadłości feudalnej lub świątyni. Przed treningiem, na hasło shinden-ni-rei dawni karatecy składali ukłon w stronę siedziby pana feudalnego lub głównego budynku świątyni
Shinto - tradycyjna religia japońska oparta na wierzeniach w siły nadprzyrodzone i boskie pochodzenie cesarza
Shiro - biały
Shitei-kata – kata obowiązkowe
Shito-ryu - szkoła karate stworzona przez Kenwa Mabuni (1889 - 1952), długoletniego ucznia Yasutsune Itosu; kładzie nacisk na nadanie walce szybkości, manewrowości i dynamiki
Shitsu-kansetsu - dół podkolanowy
Shizen-tai – pozycja naturalna, postawa gotowości
Sho – dłoń, ręka, rozpoczynać (stąd shodan = 1 dan), krótsze, miększe
Shobu - walka, mecz w sportach walki
Shodan – najniższy stopień mistrzowski
Shogun - dyktator wojskowy
Shotokan - szkoła karate, której twórcą był Gichin Funakoshi (1868 – 1957); „Shoto"- (znaczy „fale sosen") - literacki pseudonim mistrza z okresu młodości
Shomeni-rei – ukłon do przodu w pozycji stojącej lub siedzącej
Shuriken - sztylet, nóż do rzucania. W karate termin ten odnosił się głównie do wielokątnych gwiazd stalowych o wyostrzonych promieniach i krawędziach stosowanych w niektórych antycznych szkołach walki do rzucania
Shuto – zewnętrzna krawędź dłoni, „ręka nóż"
Shuto-uchi – cięcie wykonane kantem dłoni
Shuto-uke – blok wykonany kantem dłoni
Sobi - górna część łydki
Sochin - nazwa kata „wielka nagroda" lub „siła spokoju"
Sochin-dachi-(Fudo-dachi) – postawa trwała „zakorzeniona", postawa pośrednia pomiędzy zen-kutsu-dachi, a kiba-dachi
Soeru – złapać, ścisnąć
So-in - grzbietowa powierzchnia stopy, tuż przy podstawie palców
Sokumen - strona, bok
Sokumen-awase-uke – blok dwuręczny, blok złączonymi dłońmi
Sokutei-osae-uke – blok naciskiem stopy
Sokuto - zewnętrzna krawędź stopy
Sokuto-ashi-barai – „zamiatanie" krawędzią stopy
Sokuto-geri – kopnięcie krawędzią stopy
Sonoba-kihon - kihon w miejscu
Sorashi – fałszywy atak
Sore-made - koniec walki, stop!
Soto - od zewnątrz do wewnątrz
Soto-uke – blok z zewnątrz do wewnąrz
Suigetsu – splot słoneczny
Sukui - łyżka, chochla, czerpak
Sukui-uke – blok zgarniający, wykonany ręką
Sumo - starożytna japońska sztuka zapasów
Suri-ashi – przesuwanie stopy po podłożu
Sutemi-waza – techniki ostatniej szansy
Suwari-waza - techniki walki stosowane pomiędzy siedzącymi partnerami


T)
Tachi – pozycja stojąca
Tachi-rei - ukłon w pozycji stojącej, całym ciałem i głową, bez spuszczania oczu z twarzy partnera
Tachi-waza – techniki wykonywane w pozycji stojącej
Tai - ciało
Taikyoku – podstawa, nazwa kata; Taikyoku-Shodan, Nidan, Sandan, Yodan, Godan – „pierwsza podstawa"
Taicho - kapitan zespołu w karate sportowym
Tai-sabaki - ruchy skrętne i obrotowe ciała, panowanie nad tymi ruchami
Takate - ramię
Tameshiwari - rozbijanie, łamanie deski. W ogólniejszym sensie nazwa wszystkich prób sprawnościowych, polegających na atakowaniu różnych przedmiotów i wywieraniu na nie destrukcyjnego działania
Tanden – podbrzusze, obszar poza pępkiem
Tanto-jutsu - umiejętność walki nożem
Tao - kata, ćwiczenie formalne w chińskim kung-fu
Tatami - mata ze słomy ryżowej o standardowych rozmiarach 186x93x6 cm, twarda a jednocześnie elastyczna. Z licznych mat tego rodzaju układa się podłogi w „do-jo" i na nich ćwiczy rzuty. W karate maty stosuje się m. in. do treningu podcięć i rzutów oraz do przeprowadzania walk sportowych
Tate - od góry do dołu, wzdłuż, pionowo
Tate-zuki – cios pionową pięścią
Tateru - podnieść
Te - ręka
Te-nagashi-uke – zgarniający blok dłonią
Te-osae-uke – blok naciskiem ręki
Te-ude-waza – techniki blokowania dłonią lub ramieniem
Te-waza – techniki rąk
Teiji-dachi - postawa w której stopy ustawione są w kształcie litery „T"
Teisho - wewnętrzna powierzchnia dłoni, nasada, podstawa dłoni
Teisho-awase-uke – blok złączonymi podstawami dłoni
Teisho-uchi – uderzenie nasadą dłoni
Teisoku - wewnętrzna krawędź podeszwy
Teisoku-ashi-barai – zamiatanie spodem stopy
Tekki – nazwa kata; Tekki-Shodan, Nidan, Sandan – „jadący konno"
Tekubi - nadgarstek
Tekubi-kake-uke – blok-hak nadgarstkiem
Tendo – kość ciemieniowa
Tetsui – zewnętrzna część ściśniętej pięści, „stalowy młot"
Tobi - wyskok
Tobi-geri - kopnięcie z wyskoku
Tobikomi-zuki – cios z wyskoku, podskoku
Tobikonde - doskok
Tobikonde-oi-zuki – cios ręczny z doskoku
Tokui-kata – kata dowolne, ulubione
Tokui-waza - techniki ulubione, techniki, w których specjalizuje się dany zawodnik
To-ma - duży dystans, również zbyt duży dystans
Tonfa - pałka z zamocowaną obrotowo, prostopadłą do niej rękojeścią
Tori - atakujący
Tsugi-ashi – krok dostawny
Tsukami - uchwyt
Tsukami-uke – blok odpychający, wyprostowaną ręką
Tsuke - uderzać, pchać, bić
Tsuki-(Zuki) - uderzenie po linii prostej, pchnięcie
Tsuki-no-kokoro - „duch jak księżyc"
Tsuki-uke – cios-blok na poziomie klatki piersiowej
Tsuki-waza – techniki ciosów, odmiany ciosów
Tsumasaki - pazury, paznokcie - w karate termin ten odnosi się do opuszek palców stóp, jako powierzchni uderzającej
Tsuru-ashi-dachi – postawa „żurawia" na jednej stopie, charakterystyczna dla kata „Gankaku"
Tsuzukete - kontynuować
Tsuzukete-hajime - podjąć przerwaną walkę


U)
Uchi - uderzenia po łuku, po trajektoriach innych niż linia prosta
Uchi-ashi-barai – zagarnięcie nogą od wewnątrz na zewnątrz
Uchi-ashibo-kake-uke – blok zakrzywioną nogą do zewnątrz
Uchi-hachiji-dachi – postawa w której stopy rozstawione są na szerokość bioder, palcami do wewnątrz
Uchi-uke – blok od wewnątrz na zewnątrz
Uchi-waza - techniki uderzeń, techniki cięć
Ude - przedramię
Ude-uke – blok przedramieniem
Ueshiba Morihei (1883 - 1969) - twórca Aikido, nazywany O'Sensei (wielki nauczyciel), był posiadaczem 32 certyfikatów (dyplomów ukończenia) różnych sztuk walki
Uke - blok
Uke-dachi - postawy obronne
Uke-geri – techniki bloków nogami
Kamae – garda
Uke-waza – techniki bloków
Ukemi - obrona, pady, przewroty
Ukemi-waza – techniki padów np. w Judo
Uke-te - wykonujący kata, broniący się
Unsu - nazwa kata „ręka w chmurach" lub „niebiańskie ręce"
Ura – przeciwnie, odwrotnie, tylna strona
Ura-mawashi-geri - kopnięcie odwrotne po okręgu, przeciwne do mawashi-geri
Uraken - tył pięści, głowa II i III kości śródręcza widziana od strony grzbietu pięści
Uraken-uchi – uderzenie zadane grzbietem pięści
Ura-zuki – krótki cios obróconą pięścią
Ushiro – tył, do tyłu, tylna strona
Ushiro-geri – kopnięcie w tył
Ushiro-ura-mawashi-geri – kopnięcie odwrotne-obrotowe, tylne


W)
Wado-ryu - („wa"= harmonia) szkoła karate założona w 1939 roku przez Hironori Otsuka (1892 – 1982) - za zgodą Gichina Funakoshie'go; H. Otsuka zerwał z zasadą „stalowego bloku", zamiast siły łamiącej ręce - postulował zręczność i spryt, zamiast frontalnego ataku - zaskakujące zejście z linii ciosu
Wakizashi - krótki miecz samurajski
Wan – przedramię, ramię, udo
Wankan - nazwa kata „korona królewska", „krąg rąk" lub „sosnowy wiatr"
Washide - orla ręka, ręka ułożona jak szpony orła
Waza – zbiór technik, technika, sztuka, sposób, umiejętność, sprawność, metoda
Waza-ari - przewaga, niepełny punkt, (około 70% punktu)
Waza-o-hodokosu-koki – psychologiczny moment do wykonania techniki
Wazuki – uderzenie koliste


Y)
Yama - góra
Yama-zuki - uderzenie oburącz, w taki sposób, że jedna ręka atakuje poziom gedan, a druga poziom jodan, duże i szerokie „U"
Yame - stop!, zatrzymać się
Yari-jitsu - starożytna japońska sztuka władania włócznią
Yasume – odprężyć się, rozluźnić się
Yoi – uwaga!, gotów, pozycja gotowości
Yoko - kierunek poziomy, bok
Yoko-empi-uchi – uderzenie łokciem w bok
Yoko-geri – kopnięcie boczne
Yoko-geri-keage – kopnięcie boczne - wznoszące
Yoko-geri-kekomi – kopnięcie boczne - przebijające, penetrujące
Yomi - zdolność czytania zamiarów z twarzy przeciwnika
Yon – cztery, czwarty
Yori-ashi - przesunięcie do przodu lub do tyłu bez zmiany pozycji
Yorokobaseru - proszę
Yubi - palce
Yudansha – posiadacz czarnego pasa
Yuki – odwaga, zwycięstwo
Yu-no-sen – późniejsze przejmowanie inicjatywy
Yushu - honor


Z)
Za – pozycja siedząca
Zanshin - pozostawanie w czujnej gotowości, np. po wykonaniu skutecznej techniki, dokładne zakończenie
Zarei - ukłon w pozycji siedzącej
Za-zen – japoński siad skrzyżny lub w pozycji lotosu - dla psychicznej koncentracji
Zen - tradycja „buddyzmu mahajany"; proces koncentracji, w trakcie którego umysł zostaje najpierw uspokojony i doprowadzony do skupienia na jednym, w końcu zaś do przebudzenia
Zen, Ken, Isoha – Umysł, Ciało, Jedność
Zen-kutsu-dachi – postawa wykroczna z wypadu, w której około 70% ciężaru ciała spoczywa na nodze wykrocznej
Zenpo – kierunek w przód
Zenpo-geri – kopnięcie przednie
Zen-wan – zewnętrzna część przedramienia
Zero - zero
Zubon - spodnie ubioru treningowego
Zuki-(Tsuki) – cios prosty


 OPRACOWAŁ - JACEK JAWORSKI